U okviru projekta Prekogranična inicijativa za zaštitu životne sredine u periodu od januara do maja 2023. zajedničkim radom eksperata na međunarodnom nivou izrađen je dokument Preporuke za unapređivanje sistema upravljanja čvrstim komunalnim otpadom u Nikšiću (CG) i Trebinju (BiH) sa ciljem da obezbijedi pregled trenutne situacije kada je u pitanju upravljanje čvrstim otpadom u ove dvije zemlje, sa posebnim akcentom na pomenute gradove, kao i da pruži konkretne smjernice za unapređivanje stanja u ovoj oblasti.
Preporuke se temelje na polaznim informacijama koje su obezbijeđene kroz istraživanje o strukturi otpada koje je realizovano u okviru projekta tokom sva četiri godišnja doba u oba ciljna grada, informacijama koje su dobijene od strane zaposlenih u relevantnim institucijama i organima lokalne uprave, uvidu u strateške dokumente, politike i izvještaje u ovoj oblasti na nacionalnom i lokalnom nivou, kao i na zaključcima Međunarodne konferencije na temu Unapređivanje sistema upravljanja čvrstim otpadom koja je u okviru projekta organizovana 5. i 6. aprila 2023. u Nikšiću.
Takođe su uzeti u obzir i zaključci sa radionica koje su sa relevatnim akterima organizovane u obje zemlje, tokom marta i aprila 2023, kao i rezultati ankete o nivou ekološke svijesti i navika stanovništva sprovodene takođe u obje zemlje, na početku i na kraju projekta.
Preporuke potpisuje prof. dr Aleksandra Anić Vučinić, eskpert iz Republike Hrvatske, profesor na Geotehničkom fakultetu u Zagrebu i predsjednica Hrvatske udruge gospodarenja otpadom, a izrađene su u saradnji sa stručnim osobljem Centra izvrsnosti za cirkularnu ekonomiju i klimatske promjene sa višegodišnjim iskustvom u oblasti upravljanja čvrstim otpadom, akademskim zvanjima iz ove oblasti i višegodišnjim akademskim angažmanom na Fakultetu tehničkih nauka u Novom Sadu, kao i sa predstavnicima institucija i službi iz Crne Gore i BiH.
Kako se u Preporukama navodi, na osnovu analize postojećeg stanja upravljanja otpadom na nacionalnom i lokalnom nivou, evidentno je da postoji potreba za poboljšanjem na putu do stvaranja integrisanog sistema upravljanja otpadom u skladu sa osnovnim principima cirkularne ekonomije.
Prije svega, neophodno je uvesti savremene mjere upravljanja generisanim količinama otpada, kroz različite oblike separacije, reciklaže, tretmana i drugih oblika iskorišćenja otpada, pri čemu je neophodno voditi računa o odnosu uticaja na životnu sredinu i troškova takvih postupaka.
Pri tom među glavnim Preporukama ističu se:
1. Tehničko-infrastrukturne preporuke – gdje se detaljno objašnjava kako je u cilju efikasnijeg upravljanja otpadom, neophodno ulaganje u razvoj infrastrukture, uključujući izgradnju savremenih postrojenja za tretman i reciklažu otpada.
2. Institucionalno-zakonodavne preporuke – koje ukazuju na to kako obezbijediti striktnu primjenu zakona o upravljanju otpadom da bi se osigurala odgovornost i kaznile nepravilnosti.
3. Preporuke u cilju podizanja javne svijesti i značaja pravilnog upravljanja otpadom – koje ukazuju na to šta je ključno za uspješan sistem uz obavezu da bi kampanje edukacije o reciklaži i smanjenju generisanja otpada trebale biti prioritet.
4. Ekonomsko-finansijske preporuke – koje ukazuju na finansijske i ekonomske instrumente koji mogu biti efikasno sredstvo u prevenciji, minimiziranju i dobrom upravljanju otpadom.
Projekat Prekogranična inicijativa za zaštitu životne sredine finansira Evropska unija posredstvom Delegacije Evropske unije u Bosni i Hercegovini, u okviru IPA Programa prekogranične saradnje Bosna i Hercegovina – Crna Gora 2014-2020. Projekat sprovodi FORS Montenegro u partnerstvu sa Komunalnim preduzećem iz Nikšića i Gradom Trebinjem.